การสร้างเสริมความปลอดภัยให้แก่ตนเอง ครอบครัว และชุมชน

การสร้างเสริมความปลอดภัยให้แก่ตนเอง
ครอบครัว และชุมชน

                                                                                                                                                                         

                การสร้างเสริมความปลอดภัยทั้งแก่ตนเอง ครอบครัว และชุมชน ต้องทำอย่าง
เป็นกระบวนการ และมีจิตสำนึกที่ดีในการดำเนินกิจกรรมต่าง ๆ ที่อาจนำมาซึ่งความไม่
ปลอดภัยในสังคม จึงเป็นสิ่งจำเป็นที่ตัวเราควรศึกษา และเข้าใจถึงแนวปฏิบัติให้เหมาะสม
จะได้นำพาชุมชม และสังคมไปสู่ความเป็นวิถีชีวิตที่ปลอดภัยตลอดไป

1. คุณค่าของกระบวนการสร้างเสริมความปลอดภัยให้ชุมชน

                การสร้างเสริมความปลอดภัยให้ชุมชนต้องทำอย่างเป็นกระบวนการ คือ มีการ
วางแผน การปฏิบัติตามแผน และการประเมินผล ซึ่งจะให้คุณค่าต่อตนเองและต่อคนใน
ชุมชน ดังนี้
                1. ส่งเสริมสุขภาพกาย เมื่อมนุษย์มีความปลอดภัยจากสิ่งต่างๆ เพราะไม่มี
อันตรายเกิดขึ้น ก็จะทำให้เป็นผู้ที่มีสุขภาพดี เมื่อมีสุขภาพดีถ้วนหน้า ชุมชนก็จะเข้มแข็ง
เพราะคนในชุมชนมีสุขภาพดี
                2. ส่งเสริมสุขภาพจิต เมื่อชุมชนมีความปลอดภัย ไม่มีโจรผู้ร้าย คนขายยาบ้า
หรือสิ่งแวดล้อมที่เป็นพิษ ชีวิตความเป็นอยู่ของคนในชุมชนก็มีความสุข นั่นคือ มีสุขภาพ
จิตที่ดี
                3. ส่งเสริมเศรษฐกิจ เมื่อไม่มีการเจ็บป่วย ไม่มีโจรผู้ร้าย ก็จะทำให้ไม่ต้องเสีย
เงินค่ารักษาพยาบาล และไม่ถูกโจรผู้ร้ายโจรกรรมหรือปล้น เงินทองไม่รั่วไหล ก็จะทำให้
เศรษฐกิจของตนเองและครอบครัวดี และมีความมั่นคงและปลอดภัยในชีวิต
                4. สังคมเข้มแข็ง เมื่อชุมชนมีความปลอดภัย คนในชุมชนมีสุขภาพดี ย่อมทำให้
ชุมชนเกิดความเข้มแข็ง นั่นคือ สังคมก็เข้มแข็งไปด้วย เป็นชุมชนที่น่าอยู่อาศัยสำหรับ
ทุกคน

2. กลวิธีในการป้องกันและหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพ

                ปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพ คือ การปฏิบัติที่อาจนำไปสู่การเกิดอันตรายต่อชีวิตและ
สุขภาพของตนเองและผู้อื่น เช่น การขับรถเร็ว การรับประทานอาหารสุกๆ ดิบๆ การสำส่อน
ทางเพศ การมีน้ำหนักตัวเกิน การขาดการออกกำลังกาย การสูบบุหรี่ การดื่มสุรา การใช้ยา
และสารเสพติด ซึ่งมีกลวิธีในการป้องกันและหลีกเลี่ยง ดังต่อไปนี้

             2.1 กระบวนการคิด

                กระบวนการคิด หมายถึง ระบบการคิดสำหรับการดำรงชีวิตในสังคม ที่มี
องค์ประกอบสำคัญได้แก่ การวิเคราะห์ข้อมูลด้านตนเอง ด้านสังคมสิ่งแวดล้อม และด้าน
หลักวิชาการ ประกอบกับการใช้เหตุผลอย่างถูกต้องเหมาะสม และตัดสินใจอย่างมีเป้า
หมายที่ดีในแต่ละประสถานการณ์ของชีวิต ตามบทบาทหน้าที่ของตน ซึ่งกระบวนการคิด
สามารถดำเนินการตามลำดับขั้น ดังนี้

                - การวิเคราะห์ใคร่ครวญสาเหตุ ซึ่งเป็นรากเหง้าของปัญหาทุกปัญหา

                - การรวบรวมผสมผสานข้อมูล ทั้งด้านตนเอง ด้านสังคม ด้านสิ่งแวดล้อม และ
ด้านหลักวิชาการ แล้วจัดทางเลือกเพื่อช่วยในการติดสินใจเลือกใช้

                - การตัดสินใจ เลือกแนวทางแก้ปัญหาอย่างมีเป้าหมายที่ดี

                - การสรุปและประเมินผลการปฏิบัติ เพื่อวางแผนและพัฒนาต่อไป

                กระบวนการพัฒนาการคิดเป็นการคิดสู่การปฏิบัติเพื่อพัฒนาตนเอง ให้มีชีวิตที่มี
คุณภาพ ร่วมพัฒนาสร้างสรรค์สังคมที่ยั่งยืน ถ้าบุคคลมีการคิดที่เป็นระบบดัง 5 ขั้นตอนที่
กล่าวมาแล้ว จะทำให้สามารถป้องกันและหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพ และเป็น
พฤติกรรมที่ยั่งยืนอีกด้วย ทั้งนี้เพราะคิดเป็นหรือมีกระบวนการคิดที่ดี 

             2.2 ทักษะชีวิต

                ทักษะชีวิต หมายถึง คุณลักษณะหรือความสามารถเชิงสังคมจิตวิทยา และเป็น
ความสามารถทางสติปัญญาที่ทุกคนจำเป็นต้องใช้ในการเผชิญสถานการณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้น
ในชีวิตประจำวันได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถพัฒนาขึ้นได้ด้วยการฝึกและกระทำซ้ำๆ
ให้เกิดความเคยชินจนเป็นลักษณะนิสัยที่ดี ประกอบด้วยทักษะต่างๆ คือ การรู้จักตนเอง
การเข้าใจตนเอง และการเห็นคุณค่าของตนเอง การรู้จักคิดอย่างมีวิจารณญาณและคิด
สร้างสรรค์ การรู้จักตัดสินใจและแก้ไขปัญหา การรู้จักแสวงหา และใช้ข้อมูล ความรู้ การ
สื่อสารและการสร้างสัมพันธภาพกับผู้อื่น การจัดการกับอารมณ์และความเครียด การปรับตัว
ท่ามกลางการเปลี่ยนแปลง การตั้งเป้าหมายชีวิตและสุขภาพ การวางแผนและดำเนินการ
ตามแผน ความเห็นใจผู้อื่น ความรับผิดชอบต่อสังคม  และซาบซึ้งในสิ่งที่ดีงามรอบตัวเอง

ถ้าบุคคลมีทักษะชีวิตซึ่งมีมากมายดังกล่าว บุคคลนั้นจะสามารถป้องกันและหลีกเลี่ยง
ปัจจัยเสี่ยงต่อสุขภาพได้เป็นอย่างดี และมีชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข

                2.3 การคาดคะเน

                การคาดคะเน คือ การคาดเหตุการณ์ล่วงหน้าว่าจะเกิดอะไรขึ้น ถ้าคาดคะเนแล้ว
ว่าจะเป็นการเสี่ยงต่อสุขภาพและความปลอดภัย ก็ควรที่จะหลีกเลี่ยงเสีย เช่น เพื่อนชาย
ชวนไปเที่ยว ซึ่งต้องค้างคืนกันสองต่อสอง คาดคะเนแล้วว่าคงไม่ปลอดภัยก็ไม่ควรไป
การโดยสารเรือโดยสารที่มีผู้โดยสารไปจนเกินอัตรา คาดคะเนแล้วว่าเรืออาจล่มได้ก็ไม่
ควรไป ไปเล่นน้ำที่ชายทะเลมีพายุเข้า และทางผู้รับผิดชอบประกาศให้ขึ้นจากการเล่นน้ำ
ทะเล คาดคะเนแล้วว่าถ้าเล่นต่อไปอาจถูกคลื่นยักษ์พัดพาจมน้ำทะเลได้ ก็ควรปฏิบัติตาม

                ถ้าบุคคลมีการคาดคะเนที่ดีก็จะเป็นการป้องกัน และหลีกเลี่ยงความเสี่ยงต่อ
ความปลอดภัยของชีวิตตนเอง

             2.4 การต่อรอง

                การต่อรอง คือ การเจรจาเพื่อให้สถานการณ์ที่คับขันดีขึ้น หรือการเจรจาเพื่อ
หลีกเลี่ยงสถานการณ์ที่เสี่ยง ซึ่งการต่อรองนี้เป็นศิลปะของแต่ละบุคคล และควรจะมีการ
ฝึกเพื่อให้เกิดทักษะการต่อรอง ที่คุ้นเคยกันก็คือ เมื่อมีคนเมายาบ้า คนที่เครียดจัดหรือโจร
ผู้ร้าย มีการจี้ตัวประกัน ทางเจ้าหน้าที่ก็จะใช้วิธีการเจรจาต่อรอง อาจผ่อนหนักเป็นเบาได้
หรือยืดเวลาออกไป เพื่อให้สถานการณ์ที่เสี่ยงนั้นลดลง หรือแม้แต่เป็นคู่รักกัน แล้วฝ่าย
ชายพยายามขอมีอะไรกับฝ่ายหญิง ฝ่ายหญิงก็อาจจะใช้วิธีการต่อรอง เพื่อเอาตัวรอด
หรือหลีกเลี่ยงจากสถานการณ์ที่เสี่ยงนั้นได้

                บุคคลที่มีทักษะในการต่อรองที่ดี จะสามารถป้องกัน และหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่อ
ความปลอดภัย หรือเป็นการผ่อนหนักเป็นเบาได้

             2.5 การปฏิเสธ

                การปฏิเสธ หรือที่เรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า “Just Say No” เป็นทักษะสำคัญในการ
เอาตัวรอด หรือหลีกเลี่ยงต่อสิ่งเลวร้ายที่จะเข้ามาในชีวิตของตนเอง ทักษะการปฏิเสธนี้
สามารถใช้ได้กับทุกเรื่องที่พบในชีวิตประจำวัน คือ การปฏิเสธใช้ยาเสพติด การปฏิเสธที่จะ
เล่นการพนัน การปฏิเสธที่จะไปเที่ยวหญิงบริการ การปฏิเสธที่จะไปอยู่ในสถานการณ์เสี่ยง
ต่อการมีเพศสัมพันธ์ และการปฏิเสธที่จะมีเพศสัมพันธ์ของวัยรุ่น ที่ยังไม่มีความพร้อมทาง
สังคมและเศรษฐกิจ คนดีจะต้องปฏิเสธต่อการถูกชักชวนไปทำในสิ่งที่ไม่ถูกต้อง และไม่
เหมาะสม ทักษะการปฏิเสธนั้น เป็นศิลปะที่จะต้องมีการฝึกการปฏิเสธมีหลายระดับ ตั้งแต่
ระดับที่นุ่มนวลไปจนถึงขึ้นเด็ดขาด ซึ่งจะปฏิเสธระดับใดนั้น ก็ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ
เช่น ความรุนแรงที่จะต้องปฏิเสธตัวผู้ชักชวน ลักษณะของการชักชวน เรื่องที่ชักชวน
เป็นต้น

                บุคคลที่มีทักษะการปฏิเสธที่ดีจะสามารถป้องกัน และหลีกเลี่ยงปัจจัยเสี่ยงต่อ
สุขภาพ และความปลอดภัยได้เป็นอย่างดี